- حق امنیت
این حق در حوزه حقوق مخاطب» مفهومی به مراتب عام‌تر از امنیت فیزیکی و جانی می‌یابد؛ در اینجا بحث از امنیت اطلاعات» و امنیت روانی» ، امنیت اخلاقی» ، امنیت خانوادگی» ، امنیت آبرویی» و انواع بسیار متعدد دیگر از امنیت که مورد تهدید جدی رسانه‌های جمعی است، به میان می‌آید. مخاطب» حق دارد که با آرامش خاطر به زندگی اجتماعی و مواجهه با رسانه‌های جمعی پرداخته و احساس نگرانی یا ناامنی در راستای تهدید اطلاعات، زندگی خصوصی و خانوادگی، اسرار شغلی، مسائل آبرویی و …. نداشته باشد.[۱]
بنابراین رسانهها نقش اساسی در تأمین و حفظ امنیت اجتماعی ایفا می‌کنند، زیرا عامل کلیدی انتشار اطلاعات
در نظام‌های اجتماعی هستند و به عنوان عامل اجتماعی، تأثیر قدرتمندی بر رفتار و هنجارهای اجتماعی دارند. رسانهها می‌توانند مردم را با انواع خطراتی که امنیت اجتماعی را تهدید می‌کنند آشنا سازند، مراقبت‌های لازم را به آن ها بیاموزند و افراد را برای حفظ و تأمین امنیت ترغیب و راهنمایی کنند.[۲] امنیت مقوله‌ای مبتنی بر وفاق، همبستگی و مشارکت مردمی است که بر اثر افزایش فرهنگ و قدرت مفاهمه جامعه به وجود می‌آید. از این رو رسانه‌های جمعی می‌توانند عامل قوام و استمرار آن باشند. در حقیقت رسانهها برای سوق دادن ت‌های امنیتی انتظامی به سمت مردم و طراحی یک نظام امنیتی مشارکتی با حضور فعال همه اقشار و گروه‌های مردمی نقش اساسی دارند.[۳]
هر انسانی حق دارد در هر جا که زندگی می‌کند از امنیت کافی برخوردار باشد؛ چرا که بدون وجود امنیت جانی و مالی و …… شکوفایی و رشد استعدادهای انسانی ممکن نیست و یکی از نعمت‌‌های مهم الهی، همین امنیت است[۴]، که آیات و روایات زیادی راجع به آن بیان شده است که به ذکر پاره‌ای از آنها می‌پردازیم:
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: (لِإیلفِ قُرَیْش إِلفِهِمْ رِحْلَهَ الشِّتاءِ وَالصَّیْفِ فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَیْتِ الَّذِی أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَ ءَامَنَهُم مِّنْ خَوْفِ.[۵] )
از برخی روایات به دست می‌آید که این سوره در تعقیب سوره فیل بوده و آن دو را یک سوره دانسته‌اند.[۶] بر این اساس، مضمون کلی این دو سوره این است: ما جریان شکست اصحاب فیل را پیش آوردیم تا قریشیان به حمایت و دفاع ما از شهر مکه و خانه خود مطمئن شوند و آنان که در پناه ما جای گرفته‌اند، احساس آرامش کنند و گردهم جمع شوند و زمستان و تابستان برای کار تجارت به یمن و شام کوچ کنند. آنان باید به پاس این نعمت، پروردگار این خانه را پرستش کنند. همان خدایی که زمینه شکوفایی اقتصادی آنان را فراهم ساخت و از گرسنگی نجاتشان داد و احساس ناامنی آنان را تبدیل به امنیت کرد. باز قرآن کریم موضوع امنیت را به عنوان امنیتی بزرگ بر مؤمنان تحت ستم و آزار کافران یاد کرده و می فرماید:
(وَ اذْکُرُا إِذْ أَنتُمْ قَلِیلٌ مُّسْتَضْعَفُونَ فِی الْأَرْضِ تَخَافُونَ أَن یَتَخَطَّفَکُمُ النَّاسُ فَاَواکم وَ أَیَّدَکُم بِنَصْرِهِ وَ رَزَقَکُم مِّنَ الطَّیِّباتِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُنَ[۷]
به یاد آورید روزگاری را که گروهی اندک بودید و در زمین به استضعاف کشانده شده بودید و از این که مردمان شما را ربوده و آزار دهند، در ترس و وحشت به سر می‌بردید، سپس خداوند پناهتان داد و با نصرت خود یاریتان کرد و از پاکیزه‌ها روزیتان ساخت، شاید سپاس بگزارید.)
در این آیه موضوع امنیت پیش از اقتصاد و امور معیشتی مطرح شده، ولی در سوره ایلاف امر معیشت پیش از آن آمده است. شاید بتوان گفت اگر امنیت در حوزه مسائل داخلی منظور باشد، اقتصاد و اصلاح امر معیشت از پایه‌های امنیت داخلی و مقدم بر آن است؛ زیرا جرم و جنایت از صاحبان شکم‌های گرسنه، کاری دور از انتظار نیست. مطابق حدیثی از نبی اکرم(صلی الله علیه و آله): کاد الفقر ان ی کفرا»[۸] (فقر انسان را تا مرحله کفر نزدیک می‌کند.) ناامنی محیط مکه پیش از اسلام، بیشتر داخلی و بر اثر گرسنگی و فقر بود و همین امر بود که قبایل مختلف را به قتل و غارت یکدیگر وادار می‌کرد. اگر امنیت در حوزه تهدیدات خارجی مورد نظر باشد، وضعیت معیشت مردم، چندان در آن تعیین کننده نیست، بلکه وجود امنیت و نبود تهدید خارجی، تأمین کننده زمینه مساعد برای رشد و شکوفایی اقتصادی و مقدم بر آن است.[۹]
همچنین در آیه ۵۵ سوره نور بیان شده است که:
(وَعَدَ اللهُ الَّذینَ ءامَنوا مِنکُم وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَستَخلِفَنَّهُم فِی الاَرضِ کَمَا استَخلَفَ الَّذینَ مِن قَبلِهِم وَ لَیُمَکِّنَنَّ
لهُم دینَهُمُ الَّذِی ارتَضی لَهُم وَلَیُبَدِّلَنَّهُم مِن بَعدِ خَوفِهِم اَمنًا یَعبُدونَنی لا یُشرَِ بی شَیئًا وَ مَن کَفَرَ بَعدَ ذلِکَ فَاُولئِکَ هُمُ الفسِقونَ.
خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید؛ و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‌دار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می‌کند، (آنچنان) که تنها مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت. وکسانی که پس از آن کافر شوند، آنها فاسقانند.)
مفسران در این که آیه درباره چه کسانی است و از کدام حکومت سخن می‌گوید، سخنان فراوانی به میان آورده‌اند. بعضی، آن را درباره اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌دانند و برآنند که تحقق وعده آیه، یعنی حکمرانی مؤمنان بر روی زمین، همان قدرت و شوکتی است که اسلام بعد از رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله) در ایام خلفای راشدین به دست آورد. برخی دیگر، آیه را شامل تمام امت پیامبر(صلی الله علیه و آله) می‌دانند و منظور از حکمرانی را قدرت گرفتن دین اسلام و ایجاد امنیت برای مسلمانان یا حکمرانی خلفای اسلامی بعد از پیامبر و شکست دشمنان اسلام که پس از آن حضرت با پیروزی‌های گوناگون مسلمانان صورت گرفت، می‌دانند. بسیاری از مفسران اما ـ بر اساس روایات متواتری که از امامان اهل بیت(علیهم السلام) نقل شده ـ معتقدند که منظور از این وعده الهی، حکومت جهانی اسلام است که به دست حضرت مهدی تشکیل خواهد شد و جهان به همت آن جناب از عدل پر میشود؛ همانگونه که از ظلم پر شده است. در میان نظریات مفسران درباره این آیه، نظر آخر از همه درست‌تر است؛ چرا که اگر در این آیه، آن طور که سزاوار است، تدبر شود، به این نتیجه می‌رسیم که چنین جامعه پاک و پاکیزه‌ای، با چنین صفات ارزشمند و مقدسی که این آیه وصف کرده، از زمان بعثت پیامبر(صلی الله علیه و آله) تا روزگار ما تشکیل نشده است. خداوند در این آیه به مؤمنان نیکوکار وعده داده که به زودی جامعه‌ای بر ایشان پدید می‌آورد که به تمام معنی صالح باشد و از لکه ننگ کفر و نفاق و فسق پاک باشد و در عقاید و اعمال افراد آن جامعه چیزی جز دین حق حاکم نباشد، با امنیت زندگی کنند و از دشمن داخلی یا خارجی ترس نداشته باشند. آری، اگر این جامعه مصداقی داشته باشد ـ که طبق وعده خدا حتما دارد ـ در روزگار ظهور مهدی(علیه السلام) خواهد بود؛ زیرا روایات متواتری از پیامبر و امامان اهل بیت(علیهم السلام) درباره تشکیل چنین جامعه‌ای نقل شده که با مفاد این آیه انطباق‌پذیر است. از امام سجاد(علیه السلام) روایت شده که وقتی این آیه را تلاوت کرد، فرمود: به خدا سوگند، ایشان شیعیان ما اهل بیت‌اند که خدا این وعده خود را در حق ایشان به وسیله مردی از ما عملی خواهد کرد و او مهدی این امت است: کسی که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) درباره‌اش فرموده: اگر از دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خدا آن روز را آن قدر طولانی می‌کند تا مردی هم نام من از خاندانم قیام کند و زمین را پر از عدل و داد می‌کند؛ چنان که از ظلم و جور پر شده باشد.[۱۰]»
علاوه بر قرآن کریم، احادیث ائمه اطهار(علیهم السلام) نیز در باب امنیت راهگشا می‌باشند. حضرت علی(علیه السلام) تأمین امنیت در جامعه را از انگیزه‌های قیام صالحین و اهداف عالیه امام می‌داند: خدایا تو می‌دانی آنچه از ما رفت نه به خاطر رغبت در قدرت بود و نه از دنیای ناچیز خواستن زیادت؛ بلکه می‌خواستیم نشانه‌های دین را به جایی که بود، بنشانیم و اصلاح را در شهرهایت ظاهر گردانیم، تا بندگان ستمدیده‌ات را ایمنی فراهم آید و حدود ضایع مانده‌ات اجرا گردد.[۱۱]»
و نیز در عهدنامه مالک اشتر، ضمن تأکید بر انعقاد پیمان‌های صلح برای تأمین امنیت، پیشگیری از عوامل تهدید کننده امنیت را نشان می‌دهد:
و از صلحی که دشمن، تو را بدان خواند و رضای خدا در آن بود، روی متاب که آشتی، سربازان تو را آسایش رساند. و از اندوه‌هایت برهاند و شهرهایت ایمن ماند. زنهار! زنهار! از دشمن خود پس از آشتی بپرهیز که چه بسا دشمن به نزدیکی گراید تا غفلتی یابد و کمین خود بگشاید…. پس دوراندیش شو و به راه خوش گمانی مرو.[۱۲]»
اصولاً اسلام هر نوع ایجاد وحشت و هراس را در درون انسانهایی که مرتکب خلافی نشده‌اند، ظلم و ی بس بزرگ تلقی می‌کند. امنیت جان و مال و عمل و حقوق و آزادیهای مربوط به، شخصیت و شرف و حیثیت و مسکن، از تأکیدات اسلام است؛ ضمن اینکه امنیت در اسلام، اختصاص به صالحان و افرادی دارد که مرتکب خلافی نشده و در مسیر انجام وظیفه‌اند و در مقام احـترام بـه قانون هـستند. و اما آنها که در مسیر خلافند و یا
مرتکب بزه و جرم شده‌اند، به دلیل ماهیت عملکردشان،از حق امنیت محرومند.[۱۳]
در نهایت باید گفت که این جمله مشهور است که: نعمتان مجهولتان الصحه و الامان»[۱۴]۰(دو نعمت است که قدرشان شناخته نشده و آن دو عبارتند از سلامتی و امنیت.) در تتبعی که صورت گرفت، گر چه نتوانستیم برای این کلام مدرکی که حاکی از حدیث بودن آن باشد و به معصومی مستند شود، دست یابیم، ولی کلامی است مشهور و بر فرض که حدیث هم نباشد، برگرفته از مضامین احادیث و حداقل بیانگر نوع نگرش مؤمن در فرهنگ اسلامی به موضوع امنیت است. اقتضای تحقیق در مورد این کلام، این است که اگر مقصود از مجهول بودن، جهل به ارزش آن دو باشد، در این صورت اسناد کلمه مجهولتان» به نعمتان» مجاز خواهد بوده، در حالی که اسناد مجازی خلاف اصل در محاورات است و بنای عقلا در استعمالات واژه‌ها و نسبت‌ها بر استعمال حقیقی است. بنابراین، مطابق این روایت، خود این دو نعمت مجهول‌اند. با این بیان که: علم بر دو گونه است، تفصیلی و اجمالی. علم تفصیلی این است که حقیقتی با تمام ابعادش برای انسان روشن باشد، برخلاف علم اجمالی که در مورد آن حقیقت جای گرفته در ذهن، مورد غفلت بوده و در برابر دید مستقیم آن، آشکار و روشن نباشد. پزشکان می‌گویند نشانه سلامتی یک عضو آن است که انسان به وجود آن در خود توجه نداشته باشد. وقتی آن عضو به درد می‌آید وجود آن را احساس می‌کند و همین احساس، نشانه مریضی اوست. پس انسان گر چه به طور اجمالی می‌داند که مثلاً دارای معده، کلیه، قلب، مثانه و… میباشد ولی نگاه تفصیلی به آن نداشته و از آن غافل است، وقتی از ناحیه آن عضو احساس درد و رنج می‌کند وجود آن را در خود احساس می‌کند. صحت و امنیت از همین مقوله‌اند، زیرا اگر چه انسان در حال سلامتی و امنیت اجمالاً به آن واقف است، ولی این دانستن غالباً در هاله‌ای از غفلت و بی‌خبری و در نوعی از جهل پنهان می‌ماند. انسان از دو راه به وجود و ارزش فوق العاده آن به روشنی پی می‌برد. یکی از باب تعرف الاشیاء باضدادها» وقتی به ضد آن گرفتار میشود، و دیگری زمانی که با تلقین و تبلیغ و توجه دادن مستمر، به وجود و حضور آن متوجه شود. عدم توجه کافی به این دو نعمت گرانبها خسارت سنگینی بر جامعه در پی دارد؛ زیرا بی اطلاعی و احساس نکردن نعمتی موجب میشود تا جامعه نسبت به آفات و عوامل مخل و مزاحم آن حساسیت لازم را نداشته باشد و در پاسداری از آن سستی به خرج دهد. این بی‌توجهی و عدم مراقبت، خود نوعی ناسپاسی در برابر نعمت خداوندی محسوب شده و موجبات سلب و یا تضعیف آن را فراهم خواهد ساخت.[۱۵]
توجه به آیات و روایات بیان شده می‌رساند که اسلام از یک طرف وجود امنیت را در داخل بلاد اسلامی و حتی در درون فرد مسلمان ضروری می‌داند و از سوی دیگر، به جنبه خارجی امنیت در سرزمین‌های اسلامی توجه دارد و در همین راستاست که مسلمانان را از مداخله و سازش با دشمن برحذر می‌دارد و در عین حال، به انعقاد پیمان‌های صلح عادلانه با دشمن تأکید می کند. از دیدگاه اسلام، حفظ و تأمین امنیت از وظایف حکومت اسلامی است. به طوری که حضرت علی(علیه السلام) وظیفه حکومت را سه چیز اعلام می‌دارد:
۱ـ اصلاح اهل :
اصلاح اهل یعنی،ترقی و تعالی انسان‌ها و نسل‌های آدمی. که تکامل استعدادهای نهفته در هر انسان، در زمره این وظیفه میباشد.
۲ـ عمران بلاد :
عمران بلاد یعنی، توسعه و ترقی عمدتا مادی سرزمین اسلامی را مورد توجه قرار می‌دهد.
۳ـ حفظ ثغور:
حفظ ثغور یعنی، حفظ مرزهای کشور است . با توجه به مضمون روایت فوق، در حقیقت، روابط بین‌المللی وسیله‌ای در تحکیم و حفظ ثغور سرزمین است و مسئولین بخش های دیگر اجرایی در اصلاح اهل و عمران بلاد مسئولیت خود را باید همگام با برنامه حفظ شوؤن و ثغور بین‌المللی کشور اسلامی ایفاء نمایند.[۱۶]
بنابر مباحث گفته شده مبنی بر اینکه حکومت حافظ امنیت مردم است، لذا از آن جا که رسانه‌های جمعی نیز به عنوان یک سازمان در ساختار حکومت فعالیت می‌کنند، به تبع آن باید حافظ و تأمین کننده امنیت برای مخاطب خود باشند.
- ۲٫ حقوق مخاطبان خاص رسانه
پس از بررسی فقهی حقوق مربوط به مخاطبان عام رسانه اینک به بررسی فقهی حقوق مخاطبان خاص رسانه پرداخته و دو مورد اصلی و شایع آن یعنی ن و کودکان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
- ۱٫۲٫ کودکان
کودکان و نوجوانان در روند رشد و بلوغ و پس از آن برای ورود به جامعه دارای نیازهای اساسی هستند که
چنانچه به نیازهای واقعی آنان در دوران کودکی و نوجوانی توجه نشود چه بسا خسارت‌های غیر قابل جبرانی
بر جامعه تحمیل خواهد شد. در واقع این نیازها از حقوق کودکان به شمار می‌آید که باید بدان توجه نمود.[۱۷]
کودک و رسانه به دلایل فراوان، ارتباطی دو سویه، مستمر و مؤثر دارند؛ به این معنی که هم کودکان از جدی‌ترین علاقه‌مندان و متقاضیان رسانه‌های نوین، خصوصاً تلویزیون هستند و هم رسانهها تمایل شدید به سرمایه‌گذاری برای تولید برنامه‌های کودک و نوجوان وجذب نسل‌های جدید دارند. به گونه‌ای که مطالعات نشان می‌دهند، کودکان و نوجوانان یکی از اهداف عمده برای مسئولان زمان‌بندی پخش برنامه‌های تلویزیونی هستند و تقریباً در تمام نقاط جهان صرف هزینه و ساعات پخش برای کودکان در حال افزایش است.[۱۸]
آنچه که از مفاهیم اسلامی و آیات قرآن کریم و روایت‌های پیامبر مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) و سیره‌ی ائمه‌ی معصومین (علیهما السلام) بر می‌آید، اینست که کودک دارای عواطف لطیف اخلاقی است که در بستر زمان به صورت مرحله‌ای و گام به گام شکل گرفته و به شکوفایی و رشد می‌رسد. این رشد نیازمند محیط آموزش و پرورش سالم و
پایان نامه حقوق در مورد : قانون نمونه آنسیترال
,امنیت ,علیه ,وجود ,جامعه ,توجه ,است که , ,و در ,و از ,از آن
درباره این سایت